Waarom meer transparantie niet de oplossing voor gekrenkt vertrouwen is

Meer transparantie wordt vaak gezien als het wondermiddel om gekrenkt vertrouwen in organisaties te herstellen.  De roep om transparantie is een direct gevolg van de financiële crisis in 2008 die een enorme vertrouwensbreuk met zich meebracht. Dat heeft klokkenluiders en onderzoeksjournalisten geïnspireerd tot publicatie van allerlei vertrouwelijke informatie (WikiLeads, Panama Papers, etc.) wat het vertrouwen in organisaties verder onder druk zette. De idee is dat meer openheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid het vertrouwen zal herstellen. Ik vraag me af in hoeverre dat zo is. Is meer transparantie de oplossing voor herstel van vertrouwen?

Denk eens aan privacybescherming. Gaat het adagium “Wie niets te verbergen heeft hoeft niet bang te zijn voor meer transparantie?” op. Zeker niet. We willen allemaal dat onze privacy goed wordt beschermd en dat bepaalde persoonsgegevens niet of beperkt worden gedeeld of toegankelijk zijn. Transparantie heeft in ieder geval beperkingen voor persoonlijke informatie. Voor organisaties betekent meer transparantie onder andere dat mensen  een mening kunnen vormen over de gang van zaken aldaar. Dat brengt ook risico’s met zich mee. Iedereen heeft een mening en wat is dan goed of fout? Een (vermeende) misstap kan enorme impact hebben op het imago met afbreukrisico en dito (financiële) consequenties. Tegenwoordig is “Disaster only one tweet away”. Te veel transparantie kan zo de continuïteit van een organisatie bedreigen en het vertrouwen juist verzwakken. Transparantie heeft zo haar grenzen, maar de behoefte aan meer vertrouwen is nog niet gestild.

Wat dan wel? Wat kun je doen, naast meer transparantie, om vertrouwen te herstellen. Dat is extra lastig in een tijd waarin polarisatie, onzekerheid en complexiteit verder toeneemt. Die ontwikkelingen hebben direct impact op mensen en hun gevoel van werkzekerheid, verwacht pensioenen en levensstandaard. Transparantie is in dat opzicht een middel en geen doel op zich. Mensen willen extra handvatten voor vertrouwen, maar liefst zonder extra bureaucratie en opgelegde regelgeving. Er zijn andere mogelijkheden waarvan ik er drie noem binnen de context van organisaties en verandering.

Ten eerste door ontwikkeling van gedeelde waarden gericht op het algemeen (organisatie)belang. Dat is de basis waarop vertrouwen is gebaseerd. In het “7S-model” van McKinsey staat het zelfs centraal (zie afbeelding).

Het begrip “waarden” is misschien niet sexy en roept wellicht denkbeelden op over een lang en stoffig verleden. Toch is dit een belangrijk fundament voor vertrouwen. Het gaat dan om waarden zoals oprechtheid, rechtvaardigheid en integriteit gericht op versterken van de onderlinge samenhang rekening houdend met verschillen tussen medewerkers. Hoe meer medewerkers handelen vanuit dit soort waarden des ter groter het vertrouwen. De roep om transparantie over gemaakte keuzes en de totstandkoming van besluiten zal dan afnemen.

Ten tweede meer perspectief. Continuïteit en groei zijn belangrijke energiebronnen voor medewerkers. Een aantrekkelijk toekomstperspectief zal de focus van binnen (transparantie) verschuiven naar buiten (toekomstperspectief) indachtig dit gedicht van Antoine de Saint-Exupéry

Wanneer je een schip wilt gaan bouwen, breng dan geen mensen bijeen om timmerhout te sjouwen
Voorkom dat ze taken ontvangen en deel evenmin plannen mee
Maar leer eerst mensen verlangen, naar de eindeloze zee

Een wenkend verbindend perspectief versterkt het vertrouwen zonder meer transparantie.

Ten derde ontwikkelmogelijkheden. Hoe meer medewerkers zich kunnen ontwikkelen als vakman en tot meesterschap des te groter het (zelf)vertrouwen en des te waardevoller ze worden. Dat biedt zekerheid voor het geval de organisatie deze ontwrichtende tijden (“disruptie”) niet zal overleven, want de kans op nieuw emplooi neemt daarmee verder toe. Ook dat versterkt het vertrouwen zonder meer transparantie.

Reageren? Mail dan naar edwin.tuin@deveranderstrateeg.nl of neem contact op. Periodiek verschijnt e-magazine “As Times Change” met informatie en adviezen over organiseren, digitaliseren en veranderen. Ontvangen? Schrijf je in via deze link